आषाढी एकादशी: भक्ती, वारी, आणि अंतःकरणातला विठ्ठल

माती ओलसर होते, आकाश गडगडते, आणि पाऊस गावा-शिवारात पहिलं पाऊल टाकतो... अशा या आषाढ महिन्याच्या एका विशिष्ट दिवशी, मनातलं सगळं गढूळपण धुवून निघावं इतकं निर्मळ काही घडतं – आणि तो दिवस म्हणजे आषाढी एकादशी.

हा दिवस म्हणजे केवळ एक व्रत किंवा उपवास नाही. हा दिवस म्हणजे मनातल्या देवाशी थेट संवाद, निष्कलंक भक्ती, आणि विठुरायाच्या नावाने चालणाऱ्या पावलांचा ताल.

वारी – चालते श्रद्धा, नाचतो विश्वास
पंढरपूरच्या वारीकडे बघताना असं वाटतं – जणू संपूर्ण महाराष्ट्र एकाच गाण्याच्या तालावर चालायला लागलाय.
हातात टाळ, डोक्यावर भगवी पताका, ओठांवर "राम कृष्ण हरि" – ही वारी चालते पंढरपूरच्या दिशेने, पण पोहोचते माणसाच्या हृदयापर्यंत.

वारी म्हणजे भक्तीचा प्रवास, पण तो फक्त पायांचा नसतो – तो आत्म्याचा असतो.
अनेकांना वाटतं की ‘वारी’ ही फक्त वारकऱ्यांची गोष्ट आहे. पण खरेतर, वारी ही आपली सामाजिक एकतेची, सहनशीलतेची आणि साधेपणाची गोष्ट आहे. वारीमध्ये ना कोणी मोठं, ना कोणी लहान. सगळे ‘माऊली’चे पायधुळी होतात.

विठ्ठल – मनातला देव, नजरेतली माया
"पांडुरंग" या नावातच किती प्रेम आहे!
‘पां’ म्हणजे पांढरं, शुद्ध.
‘डु’ म्हणजे डोंगरासारखं स्थिर.
‘रंग’ म्हणजे रंगीत, भावनांनी भरलेला.

विठ्ठल हा केवळ मंदिरात उभा असलेला दगड नाही – तो आईच्या हातात, वडिलांच्या श्रमात, आजीच्या ओव्यांमध्ये आणि आपल्या श्रद्धेत दडलेला एक अनुभव आहे.

आजच्या धावपळीच्या जगात, या एकादशीला आपण थांबतो.
थोडा वेळ, थोडी शांतता, आणि थोडा आत्मनिरीक्षण.

कदाचित देवाकडे मागायचं काही नसतं – फक्त त्याचं स्मरण पुरेसं असतं.

परंपरेतली आधुनिकतेची जागा
आजची एकादशी Instagram reel मध्येही आहे, आणि घरातल्या तुळशी वृंदावनातही.
ही परंपरा जशी बदलतेय, तशीच तिची मुळेही खोल जाताहेत.
आजचा तरुण वारीत जातोय, भक्तीगीतांचं EDM बनतंय, पण भावना तीच आहे – विठ्ठल माझा, आणि मी त्याचा.

एकादशीचा उपवास असो, की रात्रीच्या कीर्तनात जागरण – या सगळ्यातून एक गोष्ट उमगते की, माणूस कोणत्याही युगात असो, त्याला आधार लागतोच – आणि तो आधार म्हणजे श्रद्धा.

माती, पाऊस, आणि विठ्ठल
आषाढी एकादशीचा महिमा फक्त धार्मिक नाही, तो सांस्कृतिक आणि कृषिसुद्धा आहे.
याच काळात निसर्ग नवीन जन्म घेतो.
शेतकऱ्याच्या मनात नवा आशावाद उगम पावतो.
माती आपल्यात बीज घेतं, जसं भक्त आपल्यात देवाचं स्मरण.

ही एकादशी म्हणजे सृजनाचा, शुद्धतेचा आणि एकात्मतेचा आरंभ.

एक विठ्ठल आपल्या आतही आहे...
या एकादशीला मंदिरात जाणं शक्य नसलं, तरी मनातला देव विसरू नका.
कुणाचं दुःख हलकं करा, कोणाला माफ करा, आई-वडिलांना एक मिठी मारा, आणि स्वतःलाही सांगा – "मी तुझ्यासोबत आहे विठ्ठला."

हीच खरी वारी, आणि हीच खरी एकादशी.

शेवटी – काही बोलू नका, फक्त मनात म्हणा...
"माझे माऊली माझे पांडुरंग,
विठ्ठल तूच जीवाभावाचा संग."